उत्तररात्र- १

-एय, एक गोष्ट सांग नं.

-गोष्ट? आता?

-हं..

-ओके, (विचार करतो, डोकं खाजवतो) एक होता सॉफ़्टवेयर टेस्टर..

-मी सांगू मी सांगू पुढे काय होतं? त्याला एक बग खूप त्रास देतो..

-हैला, तुला कसं माहित?

-एक बोट पकड (दोन बोटांपैकी एक बोट पकडतो)

-कारण तुझं नवं व्हेंचर सुरु झाल्यापासून मला तू हीच गोष्ट एक होता प्रोग्रामर, डिबगर, टिम लीडर अशी सांगतोयेस

-असं?

-हो

-(थोडा वेळ शांत, मग अचानक) दुसरं बोट काय होतं?

-(मनापासून हसते)गोष्ट?

-ओके, आज मी तुला एक ब्रॅंड न्यू गोष्ट सांगतो.

(मांडी घालून, मांडीवर उशी घेऊन गोष्ट सांगायला सुरुवात करतो)
-एक होतं आटपाट नगर. आटपाट नगरातील एका कदंबाच्या झाडावर कावळ्यांची कॉलनी होती..

-कदंब?

-खरंतर आटपाट नगरातील एका कदंबाच्या झाडावर कावळ्यांची कॉलनी होती असे म्हटल्यावर आटपाट नगरातदेखील कावळे राहायचे एव्हढाच अर्थबोध होतो. तू-मी  कसले हरखलो होतो नाही- चेन्नईला कावळे बघितल्यावर? तिथले कावळे आपल्या कावळ्यांपेक्षा बिलकुल वेगळे नाहीत , तेवढेच काळे आहेत पहिल्यावर? (अचानक आठवल्यासारखं) तू  उद्या डोसे काढशील का?
(ती जोरात चिमटा काढते)

-आऊच..नखं काप ती बये.  हां. तर ते कदंब बिदंब सोड. माणसांच्या साहित्य सहवास कॉलनी सारखं पक्ष्यांचं कदंब.

-हां, ते साहित्य सहवास  माहितेय मला.

(एक क्षण तिच्याकडे बघतो आणि मग गोष्ट पुन्हा सुरु करतो)
-तर त्या कावळ्यांच्या वसाहतीत एक वेगळा, धडपडा कावळा रहात असतो. आपल्या गोष्टीत कावळा म्हटला की..

-कावळी आलीच आणि ती देखील तेवढीच वेगळी आणि धडपडी असणार. आय नो, गो  ऑन.

-शहाणी गं माझी बाय ती. आता गोष्ट तूच पूर्ण कर ना, मला जाम झोप येतेय.

-(ती खरंच पुढे गोष्ट सांगायला घेते) ती दोघं लिव्ह-इन मध्ये राहत असतात.

-(झोपलेला उठून बसतो) ये हुई ना बात! इंटेरेस्टींग. पुढे?

-कावळा सतत काहीतरी नवीन, जगावेगळं करण्याच्या प्रयत्नात असतो, त्याची नेमकी हीच गोष्ट आवडत असल्याने कावळीचाही त्याला पूर्ण सपोर्ट असतो.

-तुझं लेमन तिरामिसु गंडलेलं तेव्हा इतरांसमोर तुझी वाहवा करुन मी दिलेला तसा..

-(त्याच्याकडे पूर्ण दुर्लक्ष करुन) तर "कावळ्याचं घर होतं शेणाचं" "कावळ्याचं घर गेलं वाहून" या मिडीयॉकर गोष्टीचा त्याला इतका भयंकर वैताग यायचा की एके दिवशी त्याने चिमणीचं मेणाचं घर काय झक मारेल असं घरटं बनवायचा घाट घातला. साहजिकच आहे त्याने ही योजना सर्वात पहिल्यांदा कावळीला सांगीतली.

-एमेफ़ीईओ नाही?

-(पुन्हा एकदा दुर्लक्ष करुन)असा प्रयत्न त्याआधीही एका धडपडया कावळ्याने केला होता पण ते कावळेमहाशय एके दिवशी पतंगाच्या दोराला अडकून स्वर्गाकडे प्रस्थान करते झाले.

-हं

-तर आपल्या धडपड्या कावळ्याने त्या कैलासवासी कावळ्याच्या बायकोकडून घरट्याचा प्लॅन, ब्लू-प्रिंट मिळवली आणि साहित्याची जमवाजमव करायचं काम कावळीला दिलं.

-लेमन तिरामिसुसाठी छप्पन्न डी-मार्टस आणि स्पेन्सर्स मी पालथी घातली तशी..

-(आता गोष्ट ओघवती येते आहे, त्याच ओघात) कावळीने उत्साहात ते काम करायला सुरुवात केली. पहिल्यांदा तिने ती ब्लू-प्रिंट नजरेखालून घातली, त्यातली प्रत्येक गोष्ट, त्या गोष्टीचा बारकावा समजून घेतला. घरटी बांधण्यात तज्ञ अशा अनेक कावळ्यांशी ती बोलली. ते घरटं अधिकाधिक चांगलं कसं करता येईल या विचारात तिचा पूर्ण वेळ जायला लागला.

-मग?

-कोकाकोलाचे स्ट्रॉ तकलादू म्हणून तिने मॅकडी आणि केएफ़सीचे स्ट्रॉ जमवले, त्यासाठी प्रत्येक आऊटलेट रोज पालथी घातली. टिकाऊपणासाठी लहान, सुक्या काटक्यांऐवजी मोठ्या, लवचिक काटक्या जमवल्या. सगळं सामानसुमान जमा झालं तसं तिने कावळ्याच्या समोर नेऊन टाकलं. तिची अपेक्षा अशी की कावळा तिला जवळ घेईल, चार स्तुतीचे शब्द बोलेल.

-नाही बोलला का?

-छे! त्याने ती थंडगार एकाक्षी नजर तिच्यावर टाकली आणि विचारलं,"हे काय?" कावळी म्हणे, "सामान" त्यावर कावळा विचारता झाला, "पण मी तुला कोकाकोलाचे स्ट्रॉ सांगीतले होते, हे कुठलेतरी भलतेच आहेत. शिवाय काटक्याही किती जाड आहेत" यावर कावळीने त्याला तिने कसा ब्लू-प्रिंट्सचा अभ्यास केला आणि त्यात काय-काय सुधारणा करता येण्यासारख्या आहेत हे शोधून काढलं हे सांगायला सुरुवात केली. यावर कावळ्याने अतिशय उर्मटपणे तिला थांबवलं आणि विचारलं, "तुला म्हणायचंय काय?"

-(गोष्ट ऐकण्यात गर्क. हं म्हणायचं भान नाही)

-कावळी हिरमुसली पण ती नेटाने सांगत राहिली. तिने सांगून संपल्यावर कावळा फ़क्त एवढंच बोलला "मला काय करायचंय हे मला चांगलं माहितेय आणि त्याचा पूर्ण विचार करुनच मी तुला सामान जमवायला सांगीतलं. तुला जेवढं सांगीतलंय तेवढं कर, त्याचं पुढे काय करायचंय याचा विचार तुला करायचं काहीच कारण नाही. नाहीतर असं कर नां, तू काही करुच नकोस, सामानही मीच जमवतो"

-बिच्चारी कावळी!

-हो नं. ती सदिच्छेने काहीतरी करायला गेली आणि त्याचा विचका झाला आणि तो दुसरया कोणी नाही तर आपल्याच धडपड्या कावळ्याने केला.

-मग काय झालं?

-आता गोष्ट तू पूर्ण कर मग मी डाळ-तांदूळ भिजत घालते.

-उम्म..मग काय, कावळ्यावरच्या प्रेमाखातर तिने त्याच्या सांगण्याबरहुकुम सारे काही केले असेल नाहीतर..

-मेबी.. काय रे? तू तेलाचा डबा आणलास? नाही आणलायेस तर डोसे विसर.

-तर तर, आणलाय. ऐक ना,  नाहीतर आपल्या कावळीसमोर पुढे मागे स्वतंत्रपणे, तिला हवं तसं घरटं बांधण्याचा पर्याय असेलच ना? नक्कीच. अरे हो, ते तेलाचं सांगायचं राहिलंच. यावेळी आपलं नेहमीचंच सनफ़्लॉवर नाही आणलं, सफ़ोला आणलं-लो कोलेस्ट्रॉल, हार्ट केयर ऑईल, मस्त नं?.

-(प्रचंड ऑफ़ होऊन) का? तू सफ़ोला का आणलंस?

-(अजून गोष्टीतच रमलेला) अं?

-अरे,  तुला जेवढं सांगीतलंय तेवढंच करायला काय होतं? मी सनफ़्लॉवर आण म्हटल्यावर सनफ़्लॉवरच आणायचं, स्वत:ची अक्कल पाजळायची नाही. एक काम करतोस तेही धड करता येईना तुला..
(बोलता बोलता थांबते, दचकते आणि हिरमुसलेल्या त्याच्याकडे पाहात राहते)

(तो अचानक काहीतरी समजल्यासारखा.. पण सावरुन, समजुतीने)
-नाही राणी. मला काय वाटतंय माहितेय का? आपल्या गोष्टीचा शेवट "कावळ्यावरच्या प्रेमाखातर तिने त्याच्या सांगण्याबरहुकुम सारे काही केले असेल." असाच व्हायला हवा. कावळीला स्वातंत्र्य नकोय, कावळाच हवा असेल तर शेवट तसाच होणे योग्य, नाही? काय म्हणतेस?

(ती गप्प, तो व्यग्र. पहाट व्हायला अजून भरपूर अवकाश आहे)

मो.मोडॉनेय-पुन्हा.


आताशा सगळ्यांना झालंय तरी काय?

पक्षी तारेवर समसमान अंतरावर बसत नाहीत.
पाखरांना, फ़ुलपाखरांना डिस्लेक्सिया झाल्यासारखा वाटतो. माझ्या गाडी्समोर वेगाचा अंदाज चुकून हरघडी धडपडत असतात हल्ली.
कुकरच्या शिट्टीच्या हिस्स्स्स्स्ने गाठलेले पार तार सप्तक
खारीची बडबड वाढलिये,
या खारीची समजूत कशी काढावी हेच मला समजेनासे होते.
कालपरवापर्यंत मजेत डोलायचे ते तीन दिवसांत झुरुन मेलेलं  वांझ झाड
आकाशात हल्लीहल्लीच दिसायला लागलेले वेडेविद्रे, हिंस्त्र आकार
डोकं आणि पाय धरुन हे sssss ताणल्यावर दिसेल तशी तिन्ही त्रिकाळ दिसणारी अभद्र सावली.
फ़िल्टरमधून येणारा एक्स्ट्रा रागावलेला ग्ळ्ळ्ळ्म्ग्ळ्ळ आवाज. (भर पाणी आणि फ़ूट एकदाची)
सगळेच जण वैतागल्यासारखे वाटतायेत.
छान छान असल्याचा, पर्फ़ेक्ट असल्याचा आव आणून कंटाळल्यासारखे वाटतायेत

तिन्ही त्रिकाळ डोळ्यातले दिवे विझलेली माणसेच माणसे दिसतात.
यांच्या डोळ्यातले ला‌ईट्स गेले तरी कुठे?
यांच्या डोळ्यातली लुकलुक चोरुन नेणारा ’पूट-आ‌ऊटर’ नेमका कुठे असतो?
लोकांना ’इसेन्स’मध्ये रस नाही उरलेला, फ़ालतू माहितीत मात्र अजूनही आहे.
लोकं हल्ली वेदनेला सामोरे जात नाहीत. वेदनेला ’स्यूडो’ बनवून पिल्स ऑफ़ विस्ड्म घेणं मात्र वाढलंय. आपण काय आणि कसं गमावलेय हे त्यांना कळत तरी असेल का?
डोळ्यात बघून स्वच्छ बोलणारया माणसांची जमात नाहिशी होण्याच्या मार्गावर आहे.

माणसांना हल्ली अटॅचमेंटस नको असतात.
म्हणजे हव्या असतात, अलबत! पण त्यांना पहिले ’नको’ म्हटलं तर exclusivity वाढते असं त्यांना वाटत असतं.
आणि खरंच आहे की ते-
आधी मिळणार नाही म्हणून शक्यतांना जागाच ठेवू नये आणि अकस्मात ते मिळावं नव्हे त्या समोरच्याने ते उदारहस्ते दे‌ऊ करावं याने असा खूप खूप छाती फ़ुटून जाते कि काय असं वाटायला लावणारा आनंद नाही का होत? होतो नं-आधी घडलेलं सर्व पुसून टाकत, त्याने दे‌ऊ करण्या‌आधी आपणच मागीतलं होतं हे सपशेल विसरुन जात?
पण समोरच्याने ’नको’ म्हणावं आणि मीदेखील हट्टाला पेटून ’कसं नाही मिळत मला बघतेच मी’ म्हणून हट्टाला पेटावं.
शी! कसले गेम्स आहेत हे?
पण असे खेळ खेळले जातात. हररोज, प्रत्येक क्षणी.

मी लिहीते त्यातले काय चूक आणि काय बरोबर? हे मला ठा‌ऊक नाही. आज बरोबर वाटतंय, उद्या वाटेलच याची शाश्वती नाही.
दुसरा आपल्याबद्दल काय समज करुन घे‌ईल याची काळजी आपल्याला का वाटते? मुळातच जी गोष्ट आपल्या हातात नाही त्याबद्दल डोकेफ़ोड का करुन घ्या? तुम्ही समोरच्यापर्यंत जसं पोहोचायचं तसंच पोहोचता. तो त्याच्या सोयीचं तेव्हढंच आणि तसंच बघतो. लोकं आपल्याला त्यांना जसं बघायचं आहे तसंच बघत असणार, त्या गोष्टीवर आपली सत्ता चालत नाही. यावर असेही म्हणता ये‌ईल की इतकं स्पष्टीकरण देण्याची, दुसरयांना महत्व देण्याची इतकी गरज का वाटते? कारण त्यांना वजा करुन सिच्यु‌एशन समजून घेता येत नाही म्हणून. ती दुसरी माणसं तिथे तशी आहेत आणि असणारच आहे्त हे एकदाचं मान्य करुन टाकण्यात शहाणपणा आहे. आपण डोळे झाकून घेतलेस म्हणून ती तिथे असायची थांबणार आहेत असं होत नसतं.

यावर कधीकाळी कासवर पुरलेली पत्रे अवचित आठवली. फ़क्त माणसांना पुरायचं, आठवणींना का नाही? म्हणून पुरुन टाकलेली.
अक्षरं मातीत मिसळून जाताना त्यांचं काय होत असेल हा प्रश्न नेहमीच पडायचा. मला वाटायचं की कटू शब्दांमधून निवडुंगाचे फ़ड उभे राहतील आणि गोड शब्दांतून...पण दोघांतूनही एकाच प्रकारची फ़ुले उगवलियेत-अश्रुंची फ़ुले! एकच निर्वाणीचा टपोरा अश्रु छाताडावर वागवणारी-
त्या एका अश्रूनंतर आपण आपण आयुष्याचं जे काय करायचं ते करुन घेतोच. नाही का?

या डोळ्यांत बघणारया- न बघणारया, डिटॅच्ड असणारया-नसणारया, डिस्लेक्सिक, अडिस्लेक्सिक पाखरे, डोकं उठवणारी खार‌ आणि या सगळ्यांशी फ़टकन अटॅच होणारया माझं मी काय करायचं अं?
काय करायचं?
की काहीच करायचं नाही?

हे सारं कोणालातरी भेटून बोलावे अशी सोयही नाही उरलेली. ते माणूस जा‌ऊन बसलेय आमच्या बोडक्यावर त्या तिथे आकाशात चांदणी बनून. आता त्याने आमच्यासाठी आकाशगंगेच्या बाजूचं प्रा‌ईम लोकेशन बघून ठेवलेलं असावं इतकीच इच्छा. बाकी सगळं तर हाय काय आणि नाय काय.

मीच कधीकाळी लिहीलेलं एक वाक्य आठवलं
आठवणी या ’इंटरप्रीटेशन्स’ असतात, रेकॉर्ड्स नाही.
तुम्हाला माहितेय का माहित नाही पण आपण आपल्या आठवणींना (आठवणींना बरं- इंटरप्रीटेशन्सना नाही) काळानुसार ऑल्टर करत जातो. त्यात आपल्या सोयीची एक्स्प्लेनेशन्स घालतो, प्रसंग पार ट्विस्टेड करुन सांगतो, काल्पनिक संवाद-प्रसंग त्यात घुसडतो. का? तर खूप दुखत असतं आत कधीकधी ते जास्त दुखू नये म्हणून, रडणं कमी करता यावं म्हणून, आपल्या ब्लंडर्सची आपल्यालाच लाज वाटते म्हणून..त्यात वा‌ईट आहे का? मला वाटतं नाही कारण हा कामूफ़्लाजचा प्रकार आहे. कामूफ़्लाज ही नैसर्गिक प्रेरणा आहे-सर्व्हायव्हलसाठी! पण होतं काय- आपण दुसरयांना तीच एडिटेड व्हर्जन्स सांगत असतो. मग ती सांगता सांगता आपल्याच डोक्यात इतकी पक्की बसतात की आपण तीच खरी मानून चालायला लागतो. खरं-खोटं, बनवलेलं काय-वास्तव काय ह्यामधली ती रेषा पार मिटून जाते. मग आपण त्या ऑल्टर्ड व्हर्जन्सनाच आपल्या आठवणी मानून चालायला लागतो. कारण शहानिशा करण्या‌इतका मेबी इतका टा‌ईम आपल्याकडे नसतो किंवा तेव्हा त्याची गरज वाटत नाही. अशा ऑल्टर्ड आठवणींच्या इंटरप्रीटेशन्सना (कशीही) तसाही काय अर्थ असतो? फ़ावल्या वेळचा विंझणवारा-याशिवाय काही नाही.

आपण जुना रंग न खरवडता त्यावर नवीन रंग मारतो, मग तो जुना झाला की त्यावर आणखी एक थर, मग आणखी आणि मग आणखी एक..याला अंत असा नाहीच. पण त्याने होतं काय की मूळ रंग कोणता होता हे आपलं आपल्यालाच सांगता येत नाही, कितीही डोक्याला ताण द्या. पण त्याने अस्वस्थ व्हायला होतं का? माझं उत्तर आहे-नाही. आपल्याला आताच्या रंगाशी मतलब असतो. मग आपण आताचा रंग लक्षात ठेवू मे बी पुढच्या रेफ़रन्सकरता पण तो मूळचा जुना रंग पार विस्मृतीत जातो. अगदीच नेट लावून पाहायचा म्हटला तर तो पार आतपर्यंत खरवडून काढायला लागतो. आताच्या रंगाला पूर्णपणे विस्कटत. भिंतीलाही दुखतं, रंगालाही दुखतं, आतल्या रंगामध्ये धुगधुगी असेलच तर त्यालाही दुखेलच. तो पाहून कससंच झालंच आणि तो डोळ्यावेगळा करायचा म्हटला तरी त्या खरवडण्याचा ठसा ती भिंत कायम अंगावर वागवणार असते, तुम्ही नंतर कितीही पॅच मारा.

ही सारी सारी कन्फ़्युजन्स अटळ असतात पण ती अन-कन्फ़्युज करण्याचा प्रयत्न करणं ऑप्शनल असतं. असं अन-कन्फ़्युज असलं की कसं छान छान चाल्लंय असा फ़ील येतो, उगाच. ओल्ड मॉंकची एक पिंट संपवली मेंदूवर एक तरल पडदा येतो तसं. आयुष्य़च हॅग-ओव्हर मध्ये काढायचं का मग? कल्पना छान आहे, पण हा पुन्हा ज्याचा त्याचा चॉ‌ईस.
हा माझा चॉ‌ईस, दुनिया ग‌ई तेल लगाने किंवा रास्ता नापने किंवा असंच काहीतरी.

Signing off!
Peace.



 
Designed by Lena